Oficjalna nazwa to jarząb pospolity (Sorbus aucuparia), lecz potoczne, kobiece imię „jarzębina” bardziej pasuje do tej rośliny.
Co ma wspólnego jarząb z jarzębiną? – niby proste pytanie, ale odpowiedź bywa trudna. Jarząb to drzewo, na którym jesienią rosną czerwone lub pomarańczowe kulki, czyli jarzębina.
Jarzębina to malownicze drzewo z rodziny różowatych. Ma lekką budowę i delikatne liście złożone z 9-15 listków, pojedynczo piłkowanych, u nasady całobrzegich, które jesienią pięknie przebarwiają się na kolor od złotożółtego do żółtoczerwonego. W maju zdobią ją koronki białych miododajnych, pachnących kwiatów, a jesienią masa czerwonych owocków o dł. 7-9 mm. Jarzębina dorasta do 15 m wysokości. W Polsce pospolita na całym obszarze.
Czerwone korale jarzębiny – czy to oznaka „już” nadchodzącej jesieni ?
Owoce jarzębiny zazwyczaj dojrzewają już w pierwszej połowie września. W tym roku możemy zaobserwować, że na niektórych drzewkach już piękne czerwienią się korale. Ze względu na temperatury jakie panowały w ostatnich tygodniach, dojrzewanie owoców rozpoczęło się szybciej.
Jakie właściwości posiada jarzębina?
Jarzębina to źródło witamin. Znajdziemy w niej pokaźne ilości witaminy C, która wzmacnia odporność naszego organizmu, pozytywnie wpływa także na pracę układu nerwowego i kondycję skóry. Obecne w niej witaminy A i E spowalniają starzenie się organizmu, pozytywnie wpływają na skórę. Witamina A jest szczególnie ważna dla wzroku. Jarzębina to również witaminy K, P, a także witaminy z grupy B. Jarzębina zawiera spore pokłady miedzi i magnezu. Była stosowana przy reumatyzmie i chorobach dolnych dróg oddechowych. Działa antybakteryjnie i przeciwzapalnie. Reguluje pracę układu krwionośnego. Trzeba jednak uważać, ponieważ ma również właściwości moczopędne i przeczyszczające.
Zastosowanie jarzębiny
Kwiaty i owoce jarzębiny są cenionym surowcem leczniczym. Przestrzega się przed jedzeniem surowych owoców jarzębiny, ponieważ zawierają one sorbinę (kwas parasorbinowy), przez którą mają gorzki i cierpki smak. Po zjedzeniu choćby kilku kulek surowej jarzębiny zaczną się wymioty i biegunka oraz bóle głowy. Jarzębina nadaje się do jedzenia, gdy zostanie ususzona, ugotowana lub wcześniej zamrożona. Wtedy bowiem trujący kwas kryjący się w jarzębinie zostanie zlikwidowany.
Z owoców jarzębiny można przyrządzić herbatki, napary, nalewki, konfitury, marmolady, a także dżemy (dobrze komponują się z tłustymi mięsami). Może również stanowić dodatek do sosów, sałatek i surówek.
Ciekawostki na temat jarzębiny
W dawnych czasach jarzębina pomagała przetrwać biedę. Gdy rodzinom brakowało mąki do pieczenia chleba, ucierano owoce jarzębiny i one zastępowały mąkę. Również myśliwi upodobali sobie jarzębinę. Używali jej jako wabika na ptaki.
Dawniej uważano, że jarzębina przynosi szczęście w miłości, dlatego kobiety nosiły wykonane z jej owoców korale.
Owoce jarzębiny są pokarmem dla ptaków – szczególnie gila, jarząbka, drozda i jemiołuszki. Żywią się nimi też zwierzęta leśne takie jak borsuk i sarna. Jarzębina zawiera dwa razy więcej karotenu niż marchewka.